quote:
bedankt voor je werk, Riemer!
quote:
Het eerste artikel van de hand van ds. Messelink:
-----
De Gereformeerde Kerken in verval?
De vraag in de titel wordt, zoals bekend, positief beantwoord door de broeders en zusters van de hersteld gereformeerde kerken. Maar, en dat wel tot mijn verrassing, ook prof. dr. J. Douma neemt het woord verval in de mond. Dat doet hij op zijn nieuwe website, die sinds kort in de lucht is. Op die site gaat hij kritisch in op allerlei ontwikkelingen in onze kerken ( vanaf nu: GKV). Hij spreekt over de "betere tijden" die de GKV gekend hebben. Hij weet dat er naast het verval ook goede dingen te vermelden zijn, maar hij treurt nadrukkelijk over de richting waarin de GKV gaan. Hij probeert ook een betere weg te wijzen dan de GKV nu inslaan of dreigen in te slaan. Weliswaar is hij niet van plan zich af te scheiden, maar hij klaagt wel over allerlei vormen van verval. De inzet van deze website heeft mij verrast en ook wel pijn gedaan. Ik meen ook dat er op de visie van Douma wel wat valt af te dingen mede omdat hij een aantal ontwikkelingen, die hij nu kritisch bejegent, zelf mede in gang heeft gezet.
wat me opvalt aan deze inleiding, is de suggestie die er vanuit gaat. Er is af te dingen op wat Douma zegt, mede
omdat hij zelf dingen die nu gebeuren ooit in gang heeft gezet of zou hebben gezet. Maar sinds wanneer is het voor inhoudelijke kritiek van belang, wat iemand die nu kritiek heeft, zelf ooit gedaan heeft? Wellicht was Messelink in z'n puberteit wel een punker, of een atheist. Zou mij dat dan in zo'n geval een vrijbrief geven om nu in een bespreking van zijn artikel, te stellen dat er toch wel het e.e.a. af te dingen valt op zijn artikel, mede omdat hij zelf vroeger tegen de kerk was? Nee toch?
Iets anders dat mij opvalt, is het zinnetje:
"Weliswaar is hij niet van plan zich af te scheiden, maar hij klaagt wel over allerlei vormen van verval.". -- Waarom het woord "klaagt" gebruiken? Dat heeft bij mij in ieder geval een negatieve bijsmaak. Waarom niet neutraler:
"maar hij signaleert wel allerlei vormen van verval." Maar wellicht is dit een overgevoeligheid van mij? Dit is in ieder geval mijn associatie bij het woord 'klagen'.
quote:
2001-2010
Als je Douma’s publicatie Hoe gaan wij verder? uit 2001 naast de website legt, zie je flinke verschillen. Weliswaar leverde Douma in dat boek kritiek op de preekmethode zoals die toen aan de Theologische Universiteit gehanteerd werd, maar het woord ‘verval’ stempelde niet het geheel. Integendeel, Douma is hier juist kritisch op het eigen vrijgemaakte verleden. Het exclusivisme dat ons gekenmerkt heeft, moeten we achter ons laten. Een minder krampachtige visie op de kerk helpt ons daarbij. Hij pleit vervolgens voor een concrete schuldbelijdenis richting de Nederlands Gereformeerde Kerken over de gang van zaken rond de breuk in 1967, bv. als het gaat om schorsing van ambtsdragers. Hij beschrijft ook zijn verlangen naar kerkelijke eenheid met CGK en NGK. Hij voelt zich met vreugde verbonden met de GKV. Dat sluit kritiek niet uit. In de inleiding schrijft hij: Op het christelijk leven onder ons is kritiek te leveren. Maar het zou onjuist zijn om, op grond van allerlei veranderingen in de moraal, te veronderstellen dat onder ons nog wel niet de leer, maar dan toch het christelijk leven op instorten staat. Er is genoeg continuïteit om de verwachting uit te spreken dat in leer en leven vrijgemaakt-gereformeerde kerken als gereformeerde kerken blijven bestaan. Op een bepaald punt in dit boek ( homofilie) kom ik nog terug. Maar het is wel opvallend hoe positief Douma spreekt over het klimaat in de GKV, en dat nog geen 10 jaar geleden! Er is veel veranderd, maar voornamelijk ten goede!
Dit is een warrig begin. Messelink wil Douma-2001 met Douma-2010 vergelijken, maar hij doet dat op een rare manier. Hij somt namelijk niet op wat Douma-2010 dan allemaal gezegd heeft. De "flinke verschillen" die Messelink heeft geconstateerd, worden niet uitgewerkt. Tenzij je als "flinke verschillen" wilt duiden, dat Douma-2010 over "verval" spreekt, terwijl Douma-2001 slechts hier en daar wat kritiek had (preekmethode, christelijk leven, houding t.o.v. NGK). Het is dus op basis van Messelink's tekst lastig om te zien wat nu precies de verschillen zijn. Hoe denkt Douma-2010 over de NGK, etc.
Opvallend is ook, dat Messelink het kennelijk opvallend vindt, dat Douma nog geen tien jaar geleden zoveel positiever was. Waarom is dat opvallend? Denkt Messelink dat 10 jaren een te korte tijd is voor een grote omzwaai? Hoeveel tijd kostte het de Sowjet-Unie om te vallen? Dat ging toch nog veel sneller? En hoe snel keerde de stemming in de VS na 11 september? Dat is ook nog geen tien jaar geleden, maar Afganistan werd al datzelfde jaar binnengevallen, en Irak niet zoveel later. En - op kerkelijk vlak - hoeveel jaar zat er tussen de 'brave' gereformeerde boeken van Kuitert, en z'n 'algemeen betwijfeld christelijk geloof'? Hoelang geleden is het dat katholieken nog geen lid van de CU (of haar voorgangers) konden/wilden worden? Hoelang geleden is het dat het vrijwel ondenkbaar was dat een priester (Bodar) in het ND een column had?
Het lijkt mij, dat een periode van 5 a 10 jaar ruim voldoende is voor een grote verandering. Soms kan een situatie in één jaar of zelfs in één uur volledig omslaan!
Het lijkt me, dat de 'verwondering' van Messelink over deze verandering in korte tijd, niet bijdraagt aan het artikel. Het is hooguit een interessante constatering, maar geen argument. Wel kan het suggestief werken:
"Het kan toch nooit zo erg zijn, als Douma zelf in 2001 nog overwegend positief was? Dan moet Douma in 2010 er wel naast zitten..."quote:
Wat is er tussen 2001 en 2010 gebeurd? Heeft het verval hard toegeslagen? Laat ik in elk geval dit zeggen: de zaken waarom sinds 2003 ongeveer 1500 mensen de GKV verlieten, speelden voor een groot deel al in 2001. Ik noem maar het voorbeeld van het 4e gebod, waarop Douma in dat boek ook ingaat.
Het kan zijn dat Douma-2001 de situatie anders inschatte, dat hij nog niet het overzicht had, of dat hij gewoon van mening is veranderd. Is het dan relevant dat bepaalde zaken al eerder speelden?
quote:
Natuurlijk zijn er sinds 2001 heel wat zaken aan de orde gekomen. En je hoeft heus niet overal blij mee te zijn. Ik vind dat Douma op zijn website tot nu toe ook een aantal zaken aankaart waarin hij recht van spreken heeft en terechte bezorgdheid uit. Ik beweer dus niet dat het allemaal onzin is wat hij schrijft. Maar ik maak er wel 2 kanttekeningen bij: 1. Wat Douma in 2001 schreef, wil ik graag in 2010 staande houden: wij zijn een volop gereformeerde kerk, een kerk die de Heilige Schrift als Woord van God erkent en zich graag bindt aan de drie formulieren van eenheid. Bij alle veranderingen willen we daar niet aan tornen. 2. Als er veranderingen te noemen zijn, dan wil ik ook graag op Douma's eigen aandeel daarin wijzen.
kanttekening 1: een stelling die Messelink wel staande kan willen houden, maar is het feitelijk ook zo dat de kerk zich wil binden aan de 3FvE? Dat wordt nu geponeerd, maar niet aangetoond.
wat betreft kanttekening 2: dat voelt voor mij als de verdediging:
"jamaar... jij deed ook mee" nadat er iets fout is gegaan. Als een poging om Douma vast te pinnen op zijn eerdere bijdrage, om daarmee zijn kritiek te neutraliseren.
quote:
Hij schrijft op zijn website heel kritisch over Paas en Van Bekkum. Ze zijn Schriftkritisch en ongereformeerd bezig. Hartelijke instemming met Bijbelteksten betekent dat je ze letterlijk aanvaardt, schrijft Douma. Ook als het gaat over dingen die we niet begrijpen, bv. over wonderen. De kerk heeft nooit anders gedaan. Douma gaat hierbij terug naar de synode van Assen-1926. Die sprak uit dat de zaken ( bv de slang en haar spreken) in Genesis 2 en 3 in eigenlijke of letterlijke zin zijn op te vatten. Alleen, dit geldt volgens Douma dan blijkbaar wel van Genesis 2 en 3 maar niet van Genesis 1. In zijn boek Genesis ( Gaan in het spoor van de Bijbel) zegt hij dat we ons in onoplosbare problemen verstrikken als we Genesis 1 letterlijk nemen. Hij schrijft in hetzelfde boek ook: Waarom zouden we een theorie over de oerknal ( de big bang ) zonder meer moeten afwijzen op grond van wat de Bijbel over Gods schepping zegt? Even later schrijft hij dat God in zijn ene schepping voor een opklimming, een evolutie heeft gezorgd van eenvoudige organismen tot aan de schepping van de mens toe. Dat zijn nogal vergaande uitspraken voor een gereformeerde theoloog. Het lijkt me ook dat Douma er daarmee op de synode van 1926 niet door zou zijn gekomen. Ik wil hiermee niet zeggen dat er geen discussie over Genesis 1 mogelijk is. Het gaat me om het principe. Douma's opvatting over Genesis 1 zou eerder zeker als Schriftkritisch zijn opgevat binnen de Gereformeerde Kerken. Hij heeft zelf een ontwikkeling in zijn denken doorgemaakt en ook beschreven die door anderen in de GKV ( zeker de bezwaarden) ongetwijfeld als een stuk verval wordt gezien.
interessant punt. Volgens Messelink zou Douma in conflict komen met zijn eigen kritiek dat Paas en Van Bekkum schriftkritiek hebben begaan. Ik heb me nog niet verdiept in wat Douma te melden heeft over Genesis, maar ik kan me voorstellen dat hij niet bedoelt met "letterlijk aanvaarden" dat je beeldspraak ook letterlijk moet nemen. Ik vermoed dat de kritiek van Douma is, dat Van Bekkum en Paas zaken die niet poetisch/beeldsprakig zijn, wel als zodanig benoemen. Maar ik kan ernaast zitten.
quote:
Ik wil graag nog een punt noemen: homofilie. Op zijn website laat Douma duidelijke taal horen. Verder dan het onderscheid homofilie-homoseksualiteit ( je mag het wel zijn maar niet doen)—zijn standpunt vanaf 1973—wil hij niet gaan. Hij constateert bij gereformeerde predikanten en anderen verlegenheid als het gaat om het standpunt over homofilie en de vraag in hoeverre zij een relatie mogen aangaan. Hij vergelijkt homoseksualiteit met pedoseksualiteit om duidelijk te maken wat hij bedoelt ( het wel zijn maar niet doen). Maar die vergelijking gaat niet in alles op. Dat blijkt ook uit de casus die Douma zelf in zijn boek uit 2001 beschrijft. Hij gaf daarin samen met anderen een advies over twee lesbische vrouwen die samenwoonden. Daar lezen we o.a. : ….is de kerkenraad van oordeel, dat als twee homofiel geaarde broeders of zusters wel zijn gaan samenwonen, dit niet zonder meer moet worden afgekeurd en met de kerkelijke tucht bestraft moet worden. Zo zou het onjuist zijn om het samenleven van homofiele broeders en zusters, voor wie het geloof van beslissende betekenis is, in verband te brengen met de (homo)seksuele verwildering die in Genesis 19 en Romeinen 1 ter sprake wordt gebracht. Als je dit stukje leest in het geheel van dit advies, proef je ook de verlegenheid en tegelijk de worsteling om recht te doen aan de Heilige Schrift en tegelijk aan twee gelovige zusters in de gemeente. Ik vond en vind dit een prachtig stuk in dit boek. En ik weet dat veel gereformeerde predikanten en kerkenraden vandaag in diezelfde verlegenheid worstelen met vragen rond homofilie. Het is in de praktijk allemaal niet zo eenvoudig als Douma nu lijkt te suggereren.
Wat is nu precies Messelink's kritiek? Dat Douma rechtlijniger is geworden in z'n standpunt m.b.t. homofilie? Eerst had hij nog verzachtende omstandigheden m.b.t. in geloof samenwonende homofiel geaarde broeders of zusters (samenleven moest niet direct onder de tucht komen) terwijl dat nu wel zou volgen uit Douma's standpunt? Maar Douma mag toch van mening veranderen?
quote:
Al met al vind ik ( voorlopig, want de website is nog in ontwikkeling) het jammer dat Douma het woord verval in de mond neemt om de situatie in de GKV te typeren. Hij is mijn leermeester en heeft in de GKV veel gezag. Juist daarom, en ook om zijn eigen aandeel in de ontwikkelingen in de GKV, zou ik hem graag willen vragen in zijn oordelen wat meer terughoudendheid aan de dag te leggen. Dat zou de inhoudelijke bespreking alleen maar sterker maken.
H.J. Messelink
Messelink heeft
geen kritiek van Douma weerlegd in zijn artikel. Wel heeft hij meermalen gewezen op Douma's eigen bijdrage in het proces van wat Douma nu als 'verval' kenmerkt, en heeft hij laten zien dat Douma er in 2001 anders over dacht.
Maar waarom zijn die twee constateringen redenen om Douma aan te raden om nu een terughoudender oordeel aan de dag te leggen? Is je mening uit het verleden een geldige reden om nu niet te waarschuwen tegen iets dat je nu als 'afval' of als gevaarlijk bestempelt?