Op grond van dit verzoek:
quote:
heb ik een poging gedaan mijn visie op Genesis scherp te krijgen. Ik plaats het in BF, enerzijds omdat okidoki vroeg er een apart topic over te openen, anderzijds, omdat het past binnen de richtlijnen van BF.
Voorzover dat niet al duidelijk is, zeg ik er daarom maar even bij: mijn visies betreffen Genesis, in het totaal van de Heilige Schrift (BF dus), ik belijd zonder enige terughoudendheid de belijdenissen van de Kerk waaronder de apostolische geloofsbelijdenis (zie richtlijnen BF, als je je afvraagt waarom ik dat zeg), en ik beschouw de gehele Bijbel van kaft tot kaft als volstrekt
waar. Van dat wat in de richtlijnen van BF zo te zien bedoeld wordt met "schriftkritiek" is dus géén sprake.
Wel meen ik, zoals Gerard Reve het ooit formuleerde, dat "de Bijbel tegen alles bestand is, behalve tegen de ketterij van de letterlijkheid."
Goed, Genesis dus. Misschien mag ik beginnen met iets wat ik ooit op credible schreef, en dat deze kwestie wel aardig raakt, dacht ik:
God schiep alles goed. Dus je mag geloven dat de situatie die beschreven is in het begin van Genesis, desnoods allegorisch, desnoods mythisch, maar letterlijk kan net zo goed, dat die situatie weerspiegelt hoe God het allemaal graag gezien had. En, vergeef me als je mijn woorden banaal vindt, maar dat is precies de bedoeling die ik je nog zal verklaren, blijkbaar is die ideale situatie dat God van mensen vraagt:
- Heb elkaar lief als man en vrouw, maak kindjes, leef van het land, van plant en dier, geniet de aarde die jullie speeltuin is;
- Kom zo nu en dan eens langs, klets wat met me, laat me deel uitmaken van jullie leven.
- NB: met welhaast kinderlijke naiviteit zal ik in jullie leven zijn en jullie in het mijne, en dat is het leven. Jullie zullen oud worden en sterven, maar door altijd als kinderen te blijven blijven jullie in mij en ik in jullie, en de dood zal geen einde zijn.
Wat is het verhaal van de slang en de boom? Niet zozeer de ongehoorzaamheid as such. Het is het verlies van de onschuld, de welhaast kinderlijke naiviteit, waardoor de mens God op afstand zet. Wat de mens beschreven heeft als "we zijn uit het paradijs verdreven en vrezen nu de dood, want ons leven is al dood voor God" is niet zozeer Gods handelen, als dat van de mens zelf.
Of dat nu Adam en Eva waren en via de erfzonde wordt doorgegeven, of het is deel van wat het is om mens te zijn, en dus meer figuurlijk "bij de eerste begonnen en daarna doorgegeven" maakt feitleijk niet uit. Waar het om gaat is dat we allemaal ervaren: ik faal, ik schaam me daarvoor, en uit schaamte hou ik God van me weg. Want we ervaren dat het niet lukt om gezellig wat met God te beppen, een appeltje te plukken, wat met onze partner te dollen, en dat alles in een volle, open relatie met God.
En dus maken WIJ van God een verschrikkelijke, angstwekkende, afstandelijke God. Sterker, we zijn bang voor vanalles en nog wat, we aanbidden de donder en de bliksem, we snijden beeldjes die we magische krachten toekennen, alles om die God waar we wezenlijk bang voor zijn, ahw te bedwingen.
Wat moet je daar als God mee? Je wil eigenlijk gewoon een beetje gezellige relatie, wat kunnen beppen over hoe het graan er bij staat en dat de koeien weer goed melk geven dit seizoen, en trouwens, wat maken de kids het goed! Maar de mens loopt vooral een partij bang voor je te zijn, omdat hij enerzijds wel ziet dat hij volstrekt minderwaardig aan je is, maar anderzijds niet kan geloven dat jij, God zijnde, helemaal niet zo zit te wachten op weer een gouden afbeelding, en weer een mensenoffer.
Dan zie je dat de heilspedagogie begint. God neemt kleine stapjes, omdat mensen het anders niet aankunnen. Wie vandaag nog denkt dat er een meute goden is, met een oppergod die graag mensenbloed krijgt, is er niet klaar voor om te horen "God wil eigenlijk gewoon een beetje normale relatie met je". Dus zie je hoe Hij langzaamaan zich gaat manifesteren als de God die mensen verwachten, maar een tikje anders. Ja, geheel naar verwachting moord Hij steden uit en verdrinkt Hij hele volksstammen, maar, Hij laat ook zien dat Hij met Abraham gewoon overleg voert: "moeten we dat nou wel doen? Allez, als je een paar rechtvaardigen kan vinden, laat ik die stad overeind". De ingezette beweging wordt steeds verder voortgezet. God leert zo via het Joodse volk, stap voor stap, Zijn ware gezicht kennen. Tegelijk weet Hij ook wel, je moet er niet te veel van verwachten, dus Hij haalt een linke zet uit: Hij geeft de Joden een wet, met offers en de hele rataplan waar mensen zo van houden als ze met godheden te maken hebben, maar wel een Wet die alvast is ingericht op het einddoel: de vestiging van Zijn koninkrijk, dat zal zijn zoals het ooit bedoeld was.
In het begin ligt de nadruk nog erg op die Wet, de Joden zijn geen haar beter dan andere volkeren, en ze beschouwen duidelijk hun God als een stamgod, handig in de oorlogsvoering, wat nukkig soms, en aan de bloeddorstige kant. Een vrij normale godheid in mensenogen. Maar God begint daaraan te knagen. Om te beginnen door afbeeldingen, meer-goderij, mensenoffers, en meer van de wat al te menselijke rariteiten er uit te halen. Vervolgens stuur Hij profeten, die meer en meer de nadruk beginnen te leggen op iets anders dan het menselijke godsbeeld. De nadruk komt te liggen op een God die een relatie zoekt, maar die ook naastenliefde verwacht, die in offers geen interesse heeft maar in een levenshouding, een manier van doen, een verhouding tot de naasten en tot God die niet door angst en aanbidding en afstandelijkheid en schaamte is gefundeerd, maar door liefde, vriendschap, eerlijkheid, trouw, gezelligheid jawel.
En als Hij op deze manier middels het Joodse volk ahw klaar is met zijn onderwijs aan de mens, zet Hij de laatste en ultieme stap. Hij komt naar de mensen toe, als was Hij hun gelijke. De Vader stuurt daartoe de Zoon, volledig mens, onder de mensen. Maar het zou allemaal niet veel opschieten als die Zoon alleen een mens was, want dan kunnen de mensen nog steeds zeggen "ja, leuk, aardig, die Zoon van je, gezellige vent, maar toch nog maar even een offer gebracht, en veel aanbidden en tromgeroffel, want ja, de echte God, die is toch erg vreeswekkend enzo". Dus Jezus moet niet alleen mens onder mensen zijn, Hij moet ook God zijn. Maar dat is nog niet voldoende, want zodra mensen beginnen door te krijgen dat Jezus echt, helemaal, totaal, geen grappen achter de hand, God is, begint heel het op afstand plaatsen en aanbidden, etc., weer. Dus levert God het ultieme offer: Hij zegt feitelijk "kijk, ik wil geen wraakzuchtige, angstwekkende, God-op-een-afstand zijn, en echt, ik wil gewoon onder jullie zijn", en geen mens die het gelooft. Want de mens antwoord ahw: "dat kan je wel zeggen, fijne God die je bent, maar intussen heb je wel hele steden verwoest, en wij weten dat we niet deugen, dus we gaan toch maar door met onze bezweringen en offers en bibberen en bang zijn". Dus zegt God "ok, laat me jullie overtuigen, doe met me wat je wil. De Zoon, volledig mens, volledig God, is in jullie handen. Test maar, do your worst, en ERVAAR dat ik een God van liefde ben, niet van wraak en angst"
Nou ja, en dat hebben we dus gedaan he. Zijn offer aan ons hebben we aanvaard, we hebben het Lam geslacht, en er gebeurde inderdaad niks. Toen had je dus wel meteen een nieuw probleem: "was dat nou wel God, of worden we in de maling genomen?". En het is de verrijzenis, en de lering van de apostelen, die eindelijk het inzicht hebben gegeven: ja, dit was God die we hebben gemarteld en vermoord, Hij heeft zich aan ons willen offeren, opdat wij zouden weten: Hij zoekt onze aanbidding niet, onze offers niet, onze angst en onze schaamte niet. Hij kent ons falen, en Hij accepteert dat. Tot in het ultieme, de dood van Zijn eigen Zoon.